---

Κορωνοϊός - Μέσα μας αψηφούμε κάποιους κινδύνους, επειδή χρειαζόμαστε εγγύτητα

Κατα τη διάρκεια της πανδημίας, κάποιοι από εμάς αποφεύγουν να καθήσουν στο λεωφορείο δίπλα σε κάποιον άγνωστο, όμως αγκαλιάζουν χωρίς δεύτερη σκέψη τους φίλους και γνωστούς τους. Ένας ψυχίατρος εξηγεί, γιατί κάποιοι από εμάς εκτιμούν συχνά τους κινδύνους λάθος, όταν πρόκειται για γνωστά άτομα.

Από τότε που ξεκίνησε η πανδημία του Κορωνοϊού, κάποιοι από εμάς έχουν γίνει πολύ προσεκτικοί στις επαφές τους με άλλα άτομα, κάποιοι άλλοι όχι. Αυτοί όμως που δίνουν ιδιαίτερη προσοχή, προτιμούν π.χ. να χρησιμοποιήσουν τα σκαλοπάτια για να ανέβουν στον όροφο ενός κτιρίου, παρά να χρησιμοποιήσουν το ασανσέρ μαζί με κάποια άγνωστα άτομα. Σε οικογενειακές ή φιλικές συγκεντρώσεις όμως - τα ίδια προσεκτικά άτομα - έρχονται πολύ κοντά σε άλλα άτομα (γνωστούς ή συγγενείς) δίχως αυτές τις ανησυχίες που έχουν όταν πρόκειται για στενή επαφή με εντελώς άγνωστα άτομα. Ο Dr. Manfred Stelzig είναι ψυχίατρος και ψυχοθεραπευτής και έχει γράψει πρόσφατα το βιβλίο "Warum wir vertrauen" (γιατί εμπιστευόμαστε). Θα μας εξηγήσει, γιατί εκτιμάμε τόσο διαφορετικά το ρίσκο, τη στιγμή που ο υιός αυτός δεν ξεχωρίζει ανάμεσα σε φίλο και σε ξένο.

Κύριε Stelzig, έχετε γίνει κι εσείς εν μέσω της πανδημίας πιό δύσπιστος - όσον αφορά τις σχέσεις με άλλους ανθρώπους;

Dr. Manfred Stelzig: Για εμένα προσωπικά μπορώ να επιμείνω: όχι. Έχω γίνει πιο προσεκτικός, φυσικά, και κρατάω τις αναγκαίες αποστάσεις, αερίζω τους χώρους μου συχνά και αρκετά και πλένω πολύ πιο συχνά από οτι συνήθως τα χέρια μου. Όμως ως ιατρός και ψυχοθεραπευτής πρέπει να τα τηρώ αυτά, επειδή ο ιατρικός σύλλογος και οι υγειονομικές υπηρεσίες μας το έχουν αποσαφηνίσει πολύ συγκεκριμένα. Αυτό όμως δεν έχει να κάνει με δυσπιστία, αλλά με περισσότερη προσοχή. Και αντίθετα από ότι η δυσπιστία, το να είσαι πιο προσεκτικός είναι λιγότερο συναισθηματικό.

Πρίν μιλήσουμε για εμπιστοσύνη και δυσπιστία, αφήστε μας να ξεκαθαρίσουμε, τι ακριβώς είναι η εμπιστοσύνη.

Dr. Manfred Stelzig: Η πραγματική σημασία της εμπιστοσύνης βλέπουμε πως προέρχεται από την παιδική μας ηλικία. Ένα παιδί δείχνει εμπιστοσύνη στη μητέρα του και τον πατέρα του και βασίζεται επάνω σε αυτό, πως τα άτομα αυτά θέλουν το καλό του. Τα παιδιά εμπιστεύονται, πως έχουν να κάνουν με ανθρώπους, οι οποίοι θα τους προσφέρουν προστασία, θα τα παρηγορήσουν, θα τα φροντίσουν όταν πονάνε και θα είναι ειλικρινείς απέναντι τους. Αυτά είναι ουσιαστικά πράγματα, τα οποία αργότερα θα μας συνοδεύουν για το υπόλοιπο της ζωής μας.

Και ποια είναι η σχέση μεταξύ εμπιστοσύνης και δυσπιστίας εν μέσω της κρίσης του Κορωνοϊού; Στο τρένο ή το λεωφορείο π.χ. βλέπουμε άτομα, τα οποία αποφεύγουν να καθήσουν δίπλα σε κάποιον ξένο. Παράλληλα, όταν βρεθούν στο δικό τους περιβάλον, έρχονται πολύ κοντά με τους φίλους τους, κάθονται στον ίδιο καναπέ, και αγκαλιάζονται όταν καλωσορίζονται. Πως ταιριάζουν αυτά τα δύο μαζί;

Dr. Manfred Stelzig: Η εμπιστοσύνη έχει κάποια σχέση με το "γνωρίζω". Κάθε άνθρωπος ελέγχει στον απέναντί του, αν είναι άξιος εμπιστοσύνης. Όταν βρεθώ αντιμέτωπος με αυτή την ερώτηση, για το αν θα καθήσω δίπλα σε έναν άγνωστο στο λεωφορείο ή το τρένο, δεν θα μπορώ να απαντήσω πως τον έχω ελέγξει, επειδή αυτό το άτομο δεν το γνωρίζω. Αν όμως συναντήσω έναν φίλο, τότε θα έχω εν μέρη ολοκληρώσει τον έλεγχό μου σε ότι αφορά τα εξής: είναι ένας λογικός άνθρωπος, τότε το ρίσκο είναι σχετικά χαμηλό. Αντίθετα όμως θα ίσχυε επίσης: είναι ένας φίλος, ο οποίος το γλεντάει κάθε μέρα χωρίς να είναι προσεκτικός και να λαμβάνει υπόψιν του τους κανονισμούς προστασίας, τότε ίσως να κρατήσω απόσταση από αυτόν. Παρόλη τη φιλία μας.

Πως επιδρά η εμπιστοσύνη κατα τη διάρκεια αυτής της κρίσης στο ιδιωτικό μας περιβάλον;

Dr. Manfred Stelzig: Συνήθως οι κρίσεις ενώνουν τους ανθρώπους μεταξύ τους. Ακριβώς αυτό όμως δεν μπορεί να συμβεί στη συγκεκριμένη περίπτωση, χωρίς να είναι αυτό κρίσιμο. Στην κρίση του Κορωνοϊού θα πρέπει να εξετάζουμε λεπτομερώς τις πράξεις των φίλων και της οικογένειας. Εάν κάποιοι από αυτούς κινούνται αψηφώντας τους κινδύνους του υιού αυτού, θα πρέπει να μπορούμε να τους εκφράσουμε τη δυσαρέσκεια μας, χωρίς να παρεξηγούνται αμέσως. Το να μπορείς να επικοινωνήσεις καλά με τα άλλα άτομα του κύκλου σου, είναι αυτή τη στιγμή το πιο βασικό.

Θα μπορούσαμε εμείς οι άνθρωποι να το τηρήσουμε γενικά αυτό, το να κρατάμε όσο το δυνατόν μεγαλύτερη απόσταση από τους άλλους;

Dr. Manfred Stelzig: Οι άνθρωποι χρειαζόμαστε εγγύτητα, επαφή, σεξουαλικότητα. Όμως στη συγκεκριμένη στιγμή θα πρέπει για κάθε μεμονωμένη περίπτωση να ελέγχουμε: θα μπορούσα να το κάνω αυτό, ή όχι; Κι εδώ έχουμε την τάση, σε άτομα που αγαπάμε και τα οποία εμπιστευόμαστε, να επιτρέπουμε μια πολύ πιο στενή επαφή. Κι αυτό το γνωρίζουμε από το προσωπικό μας περιβάλον: εγώ π.χ., παρότι ανήκω στα άτομα της ευπαθούς ομάδας, έχω αρχίσει και πάλι - δόξα τω Θεώ - να παίζω με τα εγγόνια μου.

Όμως, αυτό δεν κρύβει και κάποιους κινδύνους, όταν είμαστε τόσο απρόσεκτοι με κοντινά μας άτομα; Επειδή όλοι μπορουν να μολυνθούν με τον υιό αυτόν, ακόμη και τα εγγόνια σας ή οι φίλοι μου - ακόμη κι αν είναι οι ίδιοι τους προσεκτικοί.

Dr. Manfred Stelzig: Έχετε δίκιο, ναι. Νομίζω, πως οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν γνώση αυτού του ρίσκου, και το αποδέχονται - συνειδητά ή ασυνείδητα. Όλοι μας έχουμε αυτή την λαχτάρα για σωματική επαφή και ένα μικρό κομμάτι καθημερινότητας. Αυτό ισχύει κυρίως - όμως όχι μόνο - για όλους τους ηλικιωμένους ανθρώπους, οι οποίοι είχαν ταλαιπωρηθεί ιδιαίτερα τις πρώτες εβδομάδες της πανδημίας αυτής. Κι έτσι έχουμε πραγματικά την τάση να σβήνουμε μέσα μας τους κινδύνους αυτούς, απλά και μόνο επειδή χρειαζόμαστε την επαφή με άλλους ανθρώπους. Παρόλα αυτά ισχύει, πως πρέπει να ελέγχουμε κάθε περίπτωση με μεγάλη προσοχή: η κόρη μου π.χ. είναι γιατρός και έχει συχνά επαφή και με άτομα που έχουν μολυνθεί με τον υιό αυτόν. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, ακόμη και μέσα στα πλαίσια της οικογένειας, να κρατάμε την αναγκαία απόσταση μεταξύ μας και να τηρούμε τους κανόνες προφύλαξης.

Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις, που δεν είναι τόσο εύκολο να κρατάμε αποστάσεις. Και δεν θέλουμε να στερήσουμε την αγκαλιά στην καλύτερή μας φίλη, μέχρι αυτή να έχει ελέγξει στο μυαλό της όλες τις επαφές που είχε τις τελευταίες ημέρες.

Dr. Manfred Stelzig: Φυσικά όχι. Και θα ήταν ένα σήμα δυσπιστίας, να ρωτάμε κάθε φίλο ή συγγενή μας πριν τη συνάντηση, αν αισθάνεται κάποια αδιαθεσία ή νιώθει μια ενόχληση στο λαιμό, και για αυτό τον λόγο αποφασίζουμε να κρατήσουμε αποστάσεις από τα άτομα αυτά. Αυτό θα δημιουργούσε μια παρανοϊκή ατμόσφαιρα μεταξύ μας. Αντίθετα όμως: το άτομο εκείνο που αισθάνεται μια ξαφνική αδιαθεσία ή βρισκόταν σε μια περιοχή με αυξημένο ρίσκο, θα έπρεπε να μας το αναφέρει και στην καλύτερη περίπτωση να μείνει από μόνο του μερικές ημέρες μακριά μας.

Οι ιδιωτικές συγκεντρώσεις ισχύουν ως οι μεγαλύτερες πηγές κινδύνου μόλυνσης. Παρόλα αυτά, εξακολουθούν να υπάρχουν τέτοιου είδους συγκεντρώσεις. Είναι αυτό λίγο η πολύ, η αμεριμνησία που υπάρχει στο κοντινό μας περιβάλον;

Dr. Manfred Stelzig: Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε όλοι μας σε μια γιγαντιαία διαδικασία μάθησης. Όμως είναι ξεκάθαρο: πρέπει να είμαστε πιο κριτικοί. Το άν θα παραδεχτούμε κάτι στους συνανθρώπους μας ή όχι, είναι σαν να περπατάμε επάνω σε ένα τεντωμένο σχοινί. Το τελευταίο χρονικό διάστημα είχαμε ανακουφιστεί, επειδή τα περιστατικά μολύνσεων είχαν ελλατωθεί και τα μέτρα που έπρεπε να τηρούμε είχαν χαλαρώσει. Αυτή τη στιγμή όμως, που τα περιστατικά έχουν αρχίσει να αυξάνονται κατακόρυφα, θα πρέπει ίσως να σκεφτούμε όλοι μας, αν είναι ο κατάλληλος χρόνος για συναρθοίσεις πολλών ατόμων, κι αν οι αγκαλίτσες και τα φιλάκια είναι κάτι που θα έπρεπε καλύτερα να αποφεύγουμε.

Όμως και χωρίς την πανδημία, εμπιστευόμαστε κάποιους ανθρώπους περισσότερο από κάποιους άλλους. Και αρκετές φορές μάλιστα, άδικα.

Dr. Manfred Stelzig: Αυτό το θέμα με συνοδεύει ήδη ως ψυχίατρο και ψυχοθεραπευτή ολόκληρη την επαγγελματική μου ζωή. Έχω γνωρίσει ανθρώπους, οι οποίοι ήθελαν να εμπιστευτούν - κι όταν το έκαναν, πληγώθηκε αυτή η εμπιστοσύνη που είχαν δείξει. Πολύ σύχνα κρύβεται πίσω από αυτό το πρόβλημα, πως η νοσταλγία για εξοικείωση ήταν τόσο μεγάλη, που εμπόδισε τους ανθρώπους αυτούς να ελέγξουν καλά τον απέναντί τους.

Και τι χρειάζεται για κάτι τέτοιο;

Dr. Manfred Stelzig: Αυτοπεποίθηση και εσωτερική σταθερότητα. Αυτό που ελπίζουμε πως πήραμε ως παιδιά από τους γονείς μας - προστασία και σιγουριά - θα πρέπει ως ενήλικες να το δίνουμε οι ίδιοι μας στον εαυτό μας. Αν καταφέρουμε να βρούμε μέσα μας αυτή την εσωτερική ασφάλεια, θα μας είναι πολύ πιο εύκολο να ελέγξουμε την εμπιστευτικότητα των άλλων τριγύρω μας. Όταν όμως επικρατεί μέσα μας η νοσταλγία πως χρειαζόμαστε οπωσδήποτε κάποιον δίπλα μας, τότε χωλαίνει και η διαδικασία ελέγχου των ατόμων αυτών.

Με ποιά αποτελέσματα;

Dr. Manfred Stelzig: Αυτό που συμβαίνει συχνά, είναι κάτι παρόμοιο με αυτό που όλοι μας λίγο πολύ έχουμε ζήσει. Όταν π.χ. οι φίλοι ρωτούν κάποιον: καλά, δεν καταλαβαίνεις πως ο τάδε ή η τάδε σε εκμεταλλεύεται; Κι όμως, τελικά τα άτομα αυτά παίρνουν καθαρά από νοσταλγία για κάτι τις λάθος αποφάσεις. Ή παίρνουν πολύ αργά τις σωστές.

Πως μπορεί να μάθει κανείς να εμπιστεύεται σωστά;

Dr. Manfred Stelzig: Υπάρχουν κάποιες ασκήσεις, με τις οποίες μπορεί κανείς να κερδίσει την εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Αυτό που έχει μεγάλη σημασία στην αρχή, είναι να καταφέρει να βρεί κανείς την ασφάλεια, την σιγουριά και την αγάπη για τον εαυτό του. Κι όταν καταφέρει να πετύχει κανείς αυτόν τον εσωτερικό διάλογο, έχει μάθει να είναι κριτικός απέναντι στους άλλους ανθρώπους και μπορεί να ενεργοποιήσει σωστά τη διαδικασία ελέγχου των άλλων ατόμων.

Μπορείτε να μας αναφέρετε ένα παράδειγμα μιας τέτοιου είδους άσκησης;

Dr. Manfred Stelzig: Φυσικά. Άν είναι π.χ. κάποιος αντιμέτωπος με εσωτερικές φοβίες, θα συνιστούσα να καθήσει στο πάτωμα και να πάρει ένα μεγάλο μαξιλάρι στα γόνατα του. Το μαξιλάρι αυτό συμβολίζει το εσωτερικό μας "παιδί". Θα πρέπει να το αγκαλιάζει και να του μιλάει, αποκαλώντας το με το δικό του όνομα. Θα πρέπει να του λέει πως θα το προστατεύσει, πως θα είναι πάντα μαζί του, και να το ηρεμεί. Θα πρέπει να του λέει, πόσο καλό το βρίσκει που είναι μαζί του, και πως θα βρίσκεται πάντα στο πλευρό του. Να δοκιμάσει να το σφίξει επάνω του και να του δώσει κουράγιο, μέχρι να αισθανθεί τη δημιουργία ενός ψυχικού δεσμού και αγάπης μεταξύ του ατόμου του και του εσωτερικού "παιδιού". Η άσκηση αυτή βοηθάει στην επανενεργοποίηση των γονικών μυνημάτων, στα οποία αναφερθήκαμε στην αρχή.

Όλο αυτό φαντάζει λίγο εύκολο.

Dr. Manfred Stelzig: Κάθε άλλο. Για εμάς είναι ασυνήθιστο και συνδεδεμένο με αίσθημα ντροπής, το να καθόμαστε και να μιλάμε όμορφα στον εσωτερικό μας εαυτό. Για να το πετύχουμε αυτό, χρειαζόμαστε τρομερή υπομονή και να ξεκινήσουμε τις ασκήσεις αυτές απροκατάληπτοι. Κάποιοι γυμνάζουν τα μπράτσα τους - ε λοιπόν και κάποιοι άλλοι γυμνάζουν τις εσωτερικές τους ρίζες.

Εδώ και κάποια χρόνια συνοδεύετε ως σύμβουλος και μεγάλες επιχειρήσεις, οι οποίες επιθυμούν να καλυτερεύσουν το επιχειρησιακό κλίμα που επικρατεί σε αυτές. Λόγω του Κορωνοϊού, εργάζονται όμως τελευταία πολλοί στο Homeoffice (γραφείο στο σπίτι), με αποτέλεσμα να μην μπορουν πια οι προϊστάμενοι να ελέγξουν κάθε βήμα των υπαλλήλων αυτών. Κι έτσι είναι αναγκασμένοι να τους εμπιστεύονται. Λειτουργεί αυτό;

Dr. Manfred Stelzig: Η γνώμη μου είναι, πως αυτό λειτουργεί εκπληκτικά καλά. Στις περισσότερες επιχειρήσεις οι υπάλληλοι αυτοί είχαν και πριν τον Κορωνοϊό ξεκάθαρες αρμοδιότητες, κι έτσι δεν ήταν αναγκαία η συχνή αλληλεπίδραση με τους προϊσταμένους τους. Ασφαλώς, αυτό που σήμερα είναι πιο βασικό από ότι πριν την κρίση, είναι η σωστή επικοινωνία και - κατα κάποιον τρόπο - η βασική εμπιστοσύνη μεταξύ τους. Αν για κάποιο χρονικό διάστημα δεν ακούσει ο προϊστάμενος κάτι από τον υπάλληλό του που εργάζεται στο Homeoffice, δεν θα πρέπει να του καταλογίσει αμέσως πως είναι τεμπέλης και δεν εργάζεται όπως θα έπρεπε. Πολύ περισσότερο θα πρέπει να ενδιαφερθεί για την κατάστασή του, και αν αυτή το απαιτεί, να του προσφέρει την βοήθεια που χρειάζεται. Στην καλύτερη περίπτωση, όλο αυτό θα ενίσχυε την εργασιακή αυτονομία των υπαλλήλων.

Τι πιστεύετε εσείς, θα είναι η κοινωνία μας μετά τον Κορωνοϊό πιο εμπιστευόμενη ή πιο δύσπιστη;

Dr. Manfred Stelzig: Πιστεύω, πως επάνω στην ερώτησή σας δεν υπάρχει κάποια πάγια απάντηση, επειδή αυτή η κρίση βρίσκει τους ανθρώπους μεταξύ τους σε πολύ διαφορετική διάσταση. Όταν η οικονομική ύπαρξη ενός ανθρώπου κινδυνεύει να καταστραφεί, αυτό δεν θα βοηθούσε τον άνθρωπο αυτόν στο να μην γίνει πιο δύσπιστος. Όποιος όμως ξεπεράσει την κρίση χωρίς συνέπειες, αυτός πιθανότατα θα μπορούσε να έχει περισσότερη εμπιστοσύνη μέσα του.

Και τι θα μας μείνει μετά από τη διαρκή προσοχή και τις επιφυλάξεις που θα πρέπει να έχουμε όλο αυτό το διάστημα στην καθημερινότητα μας; Αν κάποια στιγμή καταφέρουμε να νικήσουμε τον υιό, θα καθόμαστε και πάλι δίχως δεύτερη σκέψη δίπλα σε έναν άγνωστο στο λεωφορείο ή το τρένο;

Dr. Manfred Stelzig: Δεν πιστεύω πως θα καταφέρουμε να νικήσουμε τον Κορωνοϊό τόσο εύκολα και προπάντων, τόσο σύντομα. Θα πρέπει να μάθουμε, να ζούμε από εδώ και στο εξής με αυτόν τον τρόπο, και αυτό σημαίνει πως θα πρέπει και μελλοντικά να είμαστε πολύ προσεκτικοί. Όμως, έχουν αλλάξει πραγματικά τόσο πολύ τα πράγματα; Επειδή πιθανότατα και στο παρελθόν θα αποφεύγαμε να καθήσουμε δίπλα σε έναν άνθρωπο με ισχυρό και περίεργο βήχα!